Op. Dr. Mehmet Ali Hatay
Varikosel; Testisi saran toplayıcı damarların genişlemesi ve içerisinde kanı toplanmasıdır. Bu toplana kan testisin ısısını artırır ve sperm kalitesini bozar. Büyük oranda sol tarafta olur. Çok az olarak her iki tarafta veya sağ tarafta görülür. Varikosel hastalığın önemi kısırlık yapmasıdır.
Varikosel bir damar hastalığı ve damarın yetersizliğidir. Bazen testis travmalarından sonra ortaya çıkar. Ama en sık neden çok ayakta durmaktır. Fırıncılarda, berberlerde sık görülür. En sık geneç erkeklerde görülür. 30 yaşından sonra ve ergenlik öncesi nadirdir.
Varikosel çeşitleri:
Varikosel klinik, tahlil ve ultrason sonucunda göre derecelendirilir.
1. Derece varikosel: Klinik varikosel de denir. Damarlar çok az ele gelir. Sperm tahlili normal, doppler ultrasonda damar genişliği çok azdır.
2. Derece varikosel: Damarlar ele gelir, sperm tahlilinde az bozulma vardır, Doppler ultrasonda damar genişliği fazladır. Genellikle 2-3 mm dir.
3. ve 4. Derece varikosel: Damarlar geniş ve kalın olarak ele gelir. Sperm tahlilinde bütün değerler çok bozulmuştur. Ultrasonda damar genişliği çok olup 3mm den fazladır.
Varikoselin diğer derecelendirmesi şudur:
1- Stop tipi varikosel: Valsalva manevrası yani ıkınma ile yapılan harekette reflü akımı (Geri akım, kaçak) testis damarı içindeyse ve akım olmuyor, hareketsizse stop tip varikosel diye adlandırılır, Genellikle Grade 1 derecelendirmesine uyar ve klinik varikosel olarak adlandırılır. Ameliyat kararı spermiogram tahliline göre konur. Çok defa acil bir ameliyata gerek kalmaz.
2- Şant tipi varikosel: Testis damarı içindeki venöz kanlanma vardır. Valsalva manevrası ile devamlı reflü vardır. Buna da şant tipi varikosel denir. Klinik olarak Grade 2-3 derecelenmesine uyar. Sperm değerleri çok defa düşüktür, ve ameliyat edilmesi gerekir.
Belirtileri:
Vakaların çoğu belirti vermez. Ömür boyu süren ve evlenip çocuğu olan varikosel hastası çok fazladır. Bazen ağrı yapar, testiste çekilme hissi verir. Bilhassa ayakta dururken ve sıcakta damarlar belirginleşir ve ele gelir. Hasat ağrı ve damarların eline gelmesi şikayeti ile doktora başvurur. Çekline doppler ultrasonda teşhis konulur. El ile teşhi çok defa yeterli olurken bazen tecrübeli doktor bile yanılabilir. Doppler ultrasonun çekilme sebebi hem reflü yani kaçak kan var mı hemde damarların çapını ölçmek içindir. Çünkü sperm tahlili ile birlikte ameliyata karar verilecek kriterler bunlardır.
Tedavi:
Hasta evli çocuk sahibi ve bir şikâyeti yoksa sperm değerleri iyiyse koruyucu tedbirler ile hastalık tedavi edilir. Fakat hiçbir zaman unutulmamalıdır ki varikosel ilerleyici ve eninde sonunda kısırlık yapan bir hastalıktır. Ameliyat erken yapılırsa testis hücreleri kurtarılacağı için iyidir.
Ameliyat:
Basit bir ameliyattır. Sabah ameliyat olan hasta akşamüzeri taburcu olabilir. Ameliyattan 2 saat sonra su ve yiyecek serbesttir.
Ameliyat 20 dakika sürer. Mikro cerrahi 40-45 dakika daha uzun sürer. Masa başı işi olanlar 3 gün sonra iş başı yaparlar. Normal işi olanlar 5-7 gün sonra iş başı yapar. Spor, futbol veya ağır sporlara, fitness için 2 ay sonra izin verilir.
Bölgesel uyuşturma ile gerçekleştirilir. Çok defa narkoz vermek gerekmez. Bu kararı narkoz doktoru hastanın durumuna (Kalp, akciğer) ve kan tahlillerine göre verir.
Ameliyat 2 şekilde yapılır.
Klasik: Ameliyat için kasık bölgesinin üzerinden açılır. Genişlemiş toplardamarlar bağlanır.
Mikro cerrahi: Yine kasık kanalından açılır. Bu defa mikroskop altında atar ve toplardamar ayrımı yapılarak damarlar bağlanır. Son zamanlarda mikro cerrahi ile ameliyat yapılmasının daha avantajlı olduğu kongrelerde sunulmaktadır. Bu kararı biraz da ameliyat yapacak doktora bırakılması daha iyidir. Sebebi de her varikosel aynı olmamaktadır. Ameliyat sonrası tohum hücreleri tahlili 3 ay sonra tekrarlanır ve sonuç değerlendirilir. Bazen varikosel ameliyat kısırlık yönünden sonuç vermemektedir. Bunun sebebi; Kısırlık sebebinin sadece varikosel olmamasıdır. Kısırlık sebebi sadece varikoselse sperm değerlerinin düzelme ihtimali %80 dir.
Varikosel hakkında sık sorulan sorular:
Tedavide ameliyat şart mıdır?
Her varikoselde ameliyat şart değildir. Sperm tahlili normal, şikayetleri olmayanlar ve bekârlarda ameliyat ertelenebilir. Ama varikosel ilerleyici bir hastalık olduğu için kontrol 6 ay da bir veya 12 ayda bir sperm tahlili yapılır. Evli, çocuk isteyen çiftler, varikoseli ileri derece olanlarda ameliyat gerekir.
Ağrı için hiçbir zaman ameliyat olmamalıdır. Çünkü ameliyat sonrası ağrı devam edebilir.
Ameliyat sonrası ağrılar ve şişlik ne kadar devam eder ?
Ameliyat sonrası ameliyata bağlı şişlik veya ağrı çok defa görülür. Ağrının nedeni açıklanamazsa da şişlik damar ve sinir düzenini bozulmasından dolayısı ile kan akımının zorlaşmasında ileri gelir. Ameliyatın erken döneminde ödem (cilt altına sıvı toplanması) normaldir. Bu şişlik 15 gün veya 1 ay kadar devam edebilir. Bu süre içerisinde ağrı olabilir. 1 aydan fazla devam eden ağrılar ve şişlik için tekrar kontrol etmek gerekir. Su veya kan toplanması, iltihap, cilt altı sıvının artmış olması gibi sebepler araştırılır. Bunun için ultrason çekmek gereklidir.
Ameliyat sonrası damarlar elime geliyor neden?
Varikosel ameliyatında damarlar çıkarılmaz. Sadece damarlar bağlanır ve erimeye bırakılır. Erimesi de kişinin bünyesine. Yapısına ve yapılan ameliyatın durumuna, damarları bağlamak için kullanılan ipliğin cinsine göre. Dikişin erime süresi genellikle 1 ay sürer. Bazen erime bazen 2-6 ay sürebilir. Damarlar kaybolmazsa bile önemli değildir. Sadece estetik bakımından biraz sıkıntı olsa da önemli değildir. Önemli olan sperm değerlerinin düzelmesidir. Sperm değerlerine olumsuz etki yapmaz, ağrıya da neden olmaz.
Hangi tip ameliyat olmalıyım?
Aslında her iki ameliyat arasında çok büyük bir fark yoktur. Amaç varisleşmiş toplar damarları bulup çıkarmaktır. Mikroskopla yapılan ameliyatta damarlar daha iyi görüneceği için daha iyidir. Varikoselin tekrarı (Nüks) mikroskopla yapılan ameliyatta ihtimal biraz daha azdır. Ama mikroskop ameliyatta nüks olmayacak diye bir şey yoktur. Bu seçimi birazda doktora bırakmak iyi bir şeydir.
Ameliyat sonrası nelere dikkat etmelidir ?
Çok ayakta durmamalı, uzun süre oturup kasıkları bükülmüş vaziyetine getirmemeli. Ağır kaldırmamalı. Zorlayıcı hareketler yapılmamalı. Ikınma zararlı olacağı için kabızlıktan kaçınılmalı. Bol su ve posalı yiyecek yenmeli. Ikınma, öksürük ve hapşırmadan korunmalı. Bunlardan korunamıyorsanız elinizi yara yerine koyup sonra öksürülür. Böylece karın içi basınç yara yerine zarar vermez.
Ameliyat sonrası çok ayakta durmak, çok oturmak ağır kaldırmak, ağır spor yapmak, futbol oynamak, üşütmek, motosiklet, bisiklete, traktör gibi sarsıntı yapan araca binmek ağrılar tetikler. Bunlara dikkat etmelisiniz. Ayrıca ağrı için ilaç kullanmanız gerekecek.
Bisiklete, motosiklete traktöre binilmemeli. Çünkü sarsıntılar ameliyat yerine zarar verir.
Bilhassa ayakları ve kalça üşütmemeli. Ağır spor ve futboldan en aşağı 2 ay uzak durmalı. Bundan sonra yine de çok yorulmamaya dikkat edilir. Futbolda testise veya kasığa bir tekme gelme ihtimalini unutmayın. Bu ameliyat yarasına ve testise normal halden daha çok zarar verebilir.
Cinsel faaliyetler (Masturbasyon ve cinsel birleşme) en erken 20 gün sonra başlanılmalı. Şayet daha önce olursa yara açılması, iltihap kapma gibi yara yerine zararı verebilir. Bu durumlar spermlere veya testis işlevine zararı olmaz. Gece rüyada boşalma veya kendiliğinden boşalmanız ameliyat veya testisin fonksiyonuna zarar verici bir etkisi yoktur. Banyoyu dikiş alındıktan 1 gün sonra yapılması iyi olur. Şayet çok kirlenildiği düşünülürse yaraya gelmeyecek şekilde lifle ve sabunla vücut silinir.
Doktorunuzun verdiği ilaçlar kullanılmalıdır. Sperm tahlili en erken 3 ay sonra yapılmalı. Bunun nedeni testis her 3 ayda bir sperm üretir. 6 aylık tahlilde iyi olur.
Testis ve torbanın hareketini önleyen kot gibi dar pantolonun giyilmez. Kot pantolonunu bir diğer negatif etkisi yazları sıcak kışları soğuk tutuğu için testisin ısısını bozar. Ayrıca çok sert kaba ve kalın kumaş olması nedeni ile testisin havalanmasını önler.
Ameliyat sonrası spermde düzelme olur mu? Kısırlık giderilir mi?
Şayet kısırlık varikoselden ileri geliyorsa varikosel ameliyatlarında başarı şansı %80 dir. Ama kısırlığın nedeni başka şeylerse kısırlık kaybolmamaktadır. Fakat çok defa sperm değerleri, hareketlilik ve sayısı artmaktadır. Değerler hakkında kesin bilgi almak için spermiogramı ameliyattan 3 ay sonra yapılması gereklidir. Çünkü testis yeni sperm üretimi ancak bu periyottan sonra tamamlamaktadır.
Varikosel tekrarlarsa yani nüks olursa 2. ameliyatı olmalı mıyım?
Ben ikinci ameliyatı tavsiye etmiyorum. Neden? Çünkü çok defa sonuç vermiyor.
Zaten ilk ameliyatta damarlar bağlanmıştır. Ama ameliyat hatası olarak bağlanamamış damar varsa bunun için bir şey denmez. Belki ilk ameliyatta görülmeyen veya bağlanması unutulan bir damar varsa o bağlanır. Bu da uzak bir ihtimaldir. Ama 2. Ameliyatı yapan bir çok doktor var ve bunun faydasına inanıyor. Tercih sizin ve doktorunuzun.
Evliyseniz sperm değerlerini düzeltecek ilaç denenir. Son çare aşılama veya tüp bebektir.
Bekarsanız İlaç takviyesi yapılır evleninceye kadar beklenir sonra durum değerlendirilir..
DİĞER YAZILARIMIZ: